EEN IDEE VAN ZALM

"Iedereen in bijstand kan stofzuigen" kopte de Volkskrant op 17 mei jl.. "Iedereen heeft een huis en daarmee ook een huishouden. En dus kan iedereen huishoudelijk werk doen", zei Zalm zaterdag tijdens een ledenvergadering van de VVD in Rotterdam. "Zo verdienen ze hun eigen inkomen en blijven ze fit voor de arbeidsmarkt." De vice-premier vindt dat goed opgeleide verpleegkundigen en ziekenverzorgers veel te vaak afwassen, stofzuigen en schoonmaken. Als de 400.000 bijstandsgerechtigden dergelijke taken doen kunnen de professionals elders worden ingezet.

Iedereen roept daarna natuurlijk direct "moord en brand". Dat was te verwachten. Niet alleen landelijk, maar ook lokaal in Leeuwarden. Katie Dolstra (LLP) in haar webtalk en Ina Veenstra (SP) op haar weblog. Maar dat is mij toch iets te kort door de bocht.

Het plan van Zalm heeft namelijk wel iets weg van het project Groningen@Work, dat onlangs gestart is als instrument tegen de jeugdwerkloosheid. Zo gauw jongeren een uitkering aanvragen moeten ze meedoen aan Groningen@Work. De jongeren gaan vanaf dat moment maximaal 6 weken, 20 uur per week, verplicht werken aan werk én werken bij de Dienst Sociale Werkvoorziening (DSW Stadspark): eenvoudig en schoon werk. Na zes weken nog geen baan? Dan: een gesubsidieerde baan, een werk-leerplaats, een reïntegratiebaan of terug naar school. De gemeente Groningen werkt in dit project samen met het Centrum voor Werk en Inkomen (CWI). Het project is bedoeld om de jeugdige werklozen zo snel mogelijk naar een baan te leiden. Zes weken lang maken ze werkdagen van vier uur, maar het (assemblage-)werk is slechts bijzaak. Belangrijker is het grote prikbord in het lokaal. Daarop hangen tientallen personeelsadvertenties, uit kranten en uit het bestand van het Centrum voor Werk en Inkomen. 

Dat het goed is om aan het werk te gaan - of te blijven - zien de jongeren wel in. Timmerman Cees is, nadat het bedrijf waar hij werkte failliet ging, enkele maanden uit de roulatie geweest. "En dan merk je dat het wel moeilijk is om weer in het ritme van werken te komen."

Het project heeft nog een "bedoeld bijeffect". Een deel van de mensen die bijstand aanvragen, wordt afgeschrikt door het gedwongen werk. Projectleider Richard Geelof: "De student die klaar is met zijn studie en dan een uitkering aanvraagt om vervolgens eerst een maandje op vakantie te gaan, zul je door dit soort initiatieven niet meer snel zien." Personen die weigeren mee te doen, mogen door de sociale dienst worden gekort op hun uitkering.

Ook de FNP-fractievoorzitter Jerrit De Bruin kwam onlangs met een vergelijkbaar plan. Hij wilde uitkeringsgerechtigden verplichten straten te vegen in ruil voor een uitkering. "Sa wenne se wat oan wurkjen, en se meitsje harren maatskiplik nuttich".

Het vragen van een tegenprestatie voor een uitkering is niet nieuw in Nederland. De gemeente Den Bosch begon maart 2002 al met het project "Work First". Onlangs werd vastgesteld dat 16% van de jongeren al niet eens meer een uitkering aanvroegen, dat de meerderheid werk heeft gevonden en dat de uitstroom uit de uitkering gemiddeld flink hoger was dan in de gemeenten in de buurt. In de gemeente Helmond loopt een vergelijkbaar project onder de naam "Direct Werk".

Het doel van een dergelijk project moet wat mij betreft niet zijn om de kosten van de AWBZ (€ 1,2 miljard voor huishoudelijk werk, een bedrag dat nog steeds stijgt) te drukken of om het (toekomstig) tekort aan personeel in deze sector op te lossen. Want dan kunnen we beter een soort sociale dienstplicht in het leven roepen.

De VVD wil een ideeën- en debatpartij zijn. Dat is Zalm gelukt! Het is misschien allemaal niet erg gelukkig en even goed doordacht gebracht door Zalm, maar toch het idee verdient meer dan een snel "bezopen". Een dergelijk project zou misschien kunnen helpen in de strijd tegen de werkloosheid, net als bij Groningen@Work. En er zitten misschien wel de nodige haken en ogen aan. Want de begeleiding is veel moeilijker dan bij bijvoorbeeld het project Groningen@Work, men zit immers niet samen op één plek. Maar het is wellicht een manier om weer in het werkritme te komen (of te blijven) en zo fit te blijven voor de arbeidsmarkt. Het is maatschappelijk nuttig werk (sommigen zullen dit liever doen dan assemblagewerk) én de drempel om een uitkering aan te vragen wordt wat hoger. Maar als LLP en/of SP betere ideeën hebben om iets te doen tegen de werkloosheid, dan houd ik me aanbevolen!

Aukje de Vries